ایران با وجود عضویت در سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO) که یکی از 16سازمان و آژانس تخصصی بین‌المللی زیر مجموعه سازمان ملل متحد محسوب می‌شود، همچنان در حال بررسی کنوانسیون برن، یعنی مهم‌ترین معاهده بین‌المللی تحت مدیریت WIPO است و چنان که از نظر مقام‌های رسمی کشور برمی‌آید در آینده‌ای نزدیک، قرار است پیوستن به این کنوانسیون نیز در دستور کار قوای سه‌گانه کشور قرار گیرد. از سوی دیگر ایران در زمینه قوانین ملی در حوزه حمایت از حقوق مالکیت فکری و معنوی نیز سابقه طولانی داشته و تا‌کنون هفت قانون در حوزه‌های مختلف مالکیت فکری به تصویب رسانده که قدیمی‌ترین آنها قانون «حمایت از حقوق مؤلفین، مصنفین و هنرمندان» مصوب 1348هجری شمسی است ؛ همان قانونی که به زعم بسیاری از کارشناسان، هنرمندان و پدیدآورندگان آثار فرهنگی در برهه کنونی به‌شدت نیازمند بازنگری و به روز شدن است.
قانون حمایت از حقوق مؤلفان، مصنفان و هنرمندان
طرح قانون حمایت از حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان ایران از روی قانون نمونه‌ای که سازمان بین‌المللی فرهنگی و علمی ملل متحد (یونسکو) با همکاری ادارات متحده بین‌المللی حمایت مالکیت صنعتی و ادبی و هنری (بیرپی) تهیه کرده بود، از سوی وزارت فرهنگ و هنر وقت به مجلس شورای ملی تقدیم شد. این طرح پس از اینکه در کمیسیون‌های متعددی مرکب از نمایندگان نخست‌وزیری، وزارت دادگستری، وزارت فرهنگ و هنر، وزارت آموزش و پرورش و وزارت اطلاعات بررسی شد از طرف وزیر فرهنگ و هنر به مجلس شورا رفت و سرانجام پس از 23ماه بررسی در مجلس، در تاریخ سوم آذرماه 1348 به تصویب مجلس سنا و در تاریخ یازدهم دی‌ماه 1348 به تصویب مجلس شورای ملی رسید و در تاریخ 21بهمن همان سال در روزنامه رسمی کشور منتشر شد. این قانون که همچنان پس از 43سال قانون اصلی حمایت از حقوق پدیدآورندگان آثار فرهنگی و هنری کشور به‌حساب می‌آید، در 33ماده حقوق مالکیت معنوی در کشور را تشریح می‌کند. در ماده دوم در موضوع این حق آثار مشمول این قانون چنین توضیح داده می‌شود:
کتاب و رساله و جزوه و نمایشنامه و هر نوشته دیگر
شعر و ترانه و سرود و تصنیف که نوشته یا ضبط یا نشر شده باشد.
اثر سمعی و بصری به‌منظور اجرا در صحنه‌های نمایش یا پرده سینما یا پخش از رادیو یا تلویزیون که نوشته یا ضبط یا نشر شده باشد.
اثر موسیقی که به هر ترتیب و روش نوشته یا ضبط یا نشر شده باشد.
نقاشی، تصویر، طرح، نقش و نقشه جغرافیایی ابتکاری و نوشته‌ها و خط‌های تزئینی و هرگونه اثر تزئینی و اثر تجسمی که به هر طریق و روش به‌صورت ساده یا ترکیبی به‌وجود آمده باشد.
هرگونه پیکره (مجسمه)
اثر معماری از قبیل طرح و نقشه ساختمان
اثر عکاسی که با روش ابتکاری و ابداع پدید آمده باشد.
اثر ابتکاری مربوط به هنرهای دستی یا صنعتی و نقشه قالی و گلیم
اثر ابتکاری که بر پایه فرهنگ عامه (فولکلور) یا میراث فرهنگی و هنری ملی پدید آمده باشد.
اثر فنی که جنبه ابداع و ابتکار داشته باشد.
هرگونه اثر مبتکرانه دیگر که از ترکیب چند اثر پدید آمده باشد.
قانون ترجمه و تکثیر کتب و نشریات
این قانون مصوب ۶ دی‌ماه ۱۳۵۲ مجلس شورای ملی و ۲۶ آذر ۱۳۵۲ مجلس سناست و از تاریخ ۱۶ دی ۱۳۵۲ رسمیت یافته است. به موجب این قانون حق تکثیر یا تجدید چاپ و بهره‌برداری و نشر و پخش هر ترجمه‌ای با مترجم یا وارث قانونی او است. مدت استفاده از این قانون که به وارثت منتقل می‌شود از تاریخ مرگ مترجم 30سال است. همچنین تکثیر کتب و نشریات به همان زبان و شکلی که چاپ شده به قصد فروش یا بهره‌برداری مادی از طریق چاپ افست یا عکسبرداری یا طرق مشابه بدون اجازه صاحب حق ممنوع است.در متن این قانون آمده است: «در مورد تکثیر کتاب‌ها، نشریات و آثار صوتی حمایت‌های مذکور در این قانون به شرط وجود عهدنامه یا معامله متقابل نسبت به اتباع سایر‌کشورها نیز جاری است». همچنین بر این پایه، اشخاصی که عالما و عامدا مرتکب یکی از اعمال خلاف این قانون شوند علاوه بر تأدیه خسارات شاکی خصوصی به حبس جنحه‌ای از سه‌ماه تا یک‌سال محکوم خواهند شد.
قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم‌افزارهای رایانه‌ای
این قانون پس از انقلاب اسلامی، در سال 1379و در پی رواج یافتن استفاده از تولیدات نرم‌افزاری رایانه‌ای در تاریخ چهار دی‌ماه 1379به تصویب مجلس شورای اسلامی و ۱۰دی‌ماه همان سال به تأیید شورای نگهبان رسید. این قانون در 17ماده و یک آیین‌نامه اجرایی که 32ماده دارد تصریح می‌کند: «حق نشر، عرضه، اجرا و حق بهره‌برداری مادی و معنوی نرم‌افزار رایانه‌ای متعلق به پدیدآورنده آن است. نحوه تدوین و ارائه داده‌ها در محیط قابل پردازش رایانه‌ای نیز مشمول احکام نرم‌افزار خواهد بود. مدت حقوق مادی ۳۰ سال از تاریخ پدید آوردن نرم‌افزار و مدت حقوق معنوی نامحدود است».همچنین در این قانون آمده است: «برای صدور تأییدیه فنی در مورد نرم‌افزارهایی که پدیدآورنده آن مدعی اختراع بودن آن است، کمیته‌ای به نامه «کمیته حق اختراع» زیرنظر شورای‌عالی انفورماتیک تشکیل می‌شود. اعضای این کمیته مرکب از سه کارشناس ارشد نرم‌افزار به‌عنوان نمایندگان شورای‌عالی انفورماتیک، نماینده سازمان ثبت اسناد و املاک کشور و یک کارشناس حقوقی به انتخاب شورای‌عالی انفورماتیک خواهد بود».
کنوانسیون تأسیس سازمان جهانی مالکیت فکری
کنوانسیون تأسیس سازمان جهانی مالکیت معنوی امضا شده در استکهلم به تاریخ چهاردهم جولای 1967میلادی برابر با بیست و چهارم تیرماه سال1346هجری شمسی و اصلاحی بیست و هشتم اکتبر 1979میلادی برابر با هفتم آبان‌ماه سال 1358هجری شمسی است. به موجب این معاهده بین‌المللی طرف‌های متعاهد با تمایل به مشارکت در تفاهم و همکاری بهتر بین دولت‌ها در جهت منافع مشترک براساس احترام حاکمیت و برابری آنها و با تمایل به ارتقای حمایت از مالکیت معنوی در سراسر دنیا، به‌منظور تشویق فعالیت خلاق و همچنین به روز کردن و کارایی بیشتر مدیریت اتحادیه‌هایی که در زمینه‌های حمایت مالکیت صنعتی، به حمایت از آثار ادبی و هنری تأسیس شده‌اند با رعایت احترام کامل نسبت به استقلال هر یک از اتحادیه‌ها فعال می‌شوند.
این قانون در ایران مشتمل بر ماده واحده منضم به متن کنوانسیون شامل مقدمه و بیست و یک ماده در جلسه علنی روز چهارشنبه مورخ چهارم مهرماه 1380 در مجلس شورای اسلامی تصویب شد و در تاریخ 25مهرماه به تأیید شورای نگهبان رسید. به موجب این مصوبه، به دولت جمهوری اسلامی ایران اجازه داده می‌شود به کنوانسیون تأسیس سازمان جهانی مالکیت معنوی امضا شده در استکهلم به تاریخ چهاردهم جولای 1967میلادی برابر با بیست و چهارم تیرماه سال 1346هجری شمسی و اصلاحی بیست و هشتم اکتبر 1979میلادی برابر با هفتم آبان‌ماه سال 1358هجری شمسی مشتمل بر یک مقدمه و بیست و یک ماده بپیوندد.آنچه از نظر این سازمان مالکیت معنوی نامیده می‌شود، شامل حقوق مرتبط با آثار ادبی، هنری و علمی، نمایش‌های هنرمندان بازیگر، صدای ضبط شده، برنامه‌های رادیویی، اختراعات در تمام زمینه‌های فعالیت انسان، کشفیات علمی، طراحی‌های صنعتی، علائم تجاری، علائم خدماتی، نام‌های تجارتی و عناوین، حمایت در برابر رقابت نامطلوب و سایر حقوق ناشی از فعالیت معنوی در قلمرو صنعتی، علمی، ادبی و هنری است.
سایر قوانین و معاهده‌های داخلی و بین‌المللی
ایران همچنین جز قوانین تشریح شده در معاهدات دیگر بین‌المللی نظیر کنوانسیون مالکیت صنعتی پاریس، تاریخ عضویت: دسامبر 1959، کنوانسیون مالکیت صنعتی پاریس (اصلاحات استکهلم)، تاریخ عضویت: مارس 1999، موافقتنامه مادرید (علائم)، تاریخ عضویت: دسامبر 2003، پروتکل مادرید، تاریخ عضویت: دسامبر 2003، موافقتنامه مادرید(نشانه‌های مبدأ)، تاریخ عضویت: ژوئن 2004و موافقتنامه لیسبون، تاریخ عضویت: مارس 2006عضویت دارد.به جز این معاهدات در داخل کشور قوانین و مقررات ملی در زمینه حقوق مالکیت فکری در حوزه‌های گوناگون نوشته و تصویب شده است که از میان آنها می‌توان به قانون تجارت الکترونیک، مصوب 1382، قانون ثبت ارقام گیاهی و کنترل و گواهی بذر و نهال، مصوب 1382، قانون نشانه‌های مبدأ جغرافیایی کالا ، مصوب 1383و قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری، مصوب سال 1386اشاره کرد.
